Dr Ashwini Dhongde

Dr. Ashwini Dhongde

संपादित

आमचा लढा आमचा संघर्ष (२०१३)
‘मुकी बिचारी कुणीही हाका’ अशी मेंढरे बनून वाटयाला आलेले आयुष्य मुकाट जगणारी स्त्री मनाने अपंग होते. पण काही सामान्य स्त्रियासुद्धा अंगावर येणार्‍या लाटेवर स्वार होतात, झुंजत राहतात, लढत राहतात, कधी जिंकतात, कधी हरतात, पण महत्त्व असते ते ‘फायटिंग स्पिरीटला’. लढण्याच्या जिद्दीला, स्वतःवरच्या विश्वासाला, त्यामुळे लढण्यासाठी लागणारे मानसिक बळ मिळते. आपले कुटुंबीय, नातेवाईक, रूढी, परंपरा, नोकरी व्यवसायातील अचानक आलेल्या समस्या, दुर्धर आजार, मनोरुग्ण मुले, एवढेच काय आपल्या स्वतःशीसुद्धा आपल्याला लढावे लागते. आपणच निर्माण केलेल्या पिंजर्‍यातून स्व-तंत्र जगण्यासाठी, बाहेर पडण्यासाठीही स्वतःशी केलेला संघर्ष महत्वाचाच असतो. जवळ जवळ पन्नास स्त्रियांनी आपल्या छोट्या मोठ्या लढाईच्या पोतडया शब्दातून इथे खुल्या केल्या आहेत. वाचकांना हे लढे नक्कीच स्फूर्ती देतील, कोणत्याही प्रश्नाकडे पाहण्याची सकारात्मक ऊर्जा देतील, आणि ताठ मानेने जगायला शिकवतील.

भारतीय भाषातील स्त्रीवादी साहित्य – जाने २०१६
जवळ जवळ सर्व भारतीय भाषांमधून स्त्रीवादी साहित्याचा एक जोमदार सशक्त प्रवाह गेल्या ४० वर्षात निर्माण झाला आहे. आपण स्त्री आहोत म्हणजे कोण आहोत इथून स्वतःचे परीक्षण करत हा प्रवास सामाजिक, धार्मिक, आर्थिक आणि राजकीय सत्ताकारणाला प्रश्न करत एका व्यापक विश्वभानापर्यंत पोचतो. स्त्रियांचे क्षमताधिष्ठित हक्क प्रस्थापित करून समतेच्या तत्वावर समाज परिवर्तन घडवू पाहणार्‍या भारतभरातील सर्जनशील स्त्री लेखकांच्या साहित्याचे अनोखे दर्शन चकित करणारे आहे. स्त्रीवाद आणि समाज यांचे अन्योन्य संबंध तपासणारी प्रदीर्घ प्रस्तावना हे या ग्रंथाचे विशेष महत्त्व. भारताच्या व्यापक नकाशावर घडणार्‍या स्त्री साहित्याचे विश्लेषण करणारे हे भारतीय भाषांमधले पहिलेच मराठी पुस्तक आहे.

प्रकाशक : महाराष्ट्र साहित्य परिषद, पुणे

स्त्री एक बहुरूपदर्शन
पण....स्त्रियांचा विचार करताना ‘पण’ हा शब्द वापरल्याशिवाय वस्तुस्थितीचे योग्यदर्शन घडत नाही. सर्व काही ‘ऑल वेल’ आहे असे समजण्याच्या प्रकाश रेषेखाली ठसठशीत ओढली गेलेली काजळरेषा पुरुषांच्या व अनेकदा स्त्रियांच्याही लक्षात येत नाही. ती अदृश्य असते वरवर पाहणाऱ्यांसाठी, पणज्यांना वस्तुस्थितीचेज्ञान असते, शब्दांमागचे अर्थ शोधण्याची दृष्टी असते, संभावित चेहेऱ्यामागचे खरे चेहेरे पाहण्याची नजर असते, पुरुषी राजकारण ओळखण्याइतपत बुद्धी असते, त्यांना प्रत्येक क्षेत्रामध्ये असलेले स्त्रीचे दुय्यमत्व कळू शकते.स्त्री आणि पुरुष अधिकाराच्या दोन खुर्च्यांवर शेजारी शेजारी बसले तरी त्यांच्यामध्ये एक न दिसणारा फरक असतो. बायकांची खुर्ची स्थितीशील असते तर पुरुषांच् खुर्चीला पंख असतात आणि ती ऊर्ध्वगामी असते.दुय्यमत्व फक्तस्थानात नसते, तेदृष्टीतअसते, वृत्तीतअसते, प्रत्यक्षात दर्जात आणि पगाराच्या आकड्यात असते. यातील वाईट भाग असा की, कळत – नकळत स्त्रियांनी हे केवळ स्वीकारलेले नसते, तर मिळालेल्या स्थानाबद्दल अनेकींच्या मनात पुरुषांबद्दल कृतज्ञतेची भावना असते. नवरा आपल्याला नोकरी करू देतो, वरिष्ठ अधिकारी “स्त्री” म्हणून आपल्याला नोकरी, व्यवसायाच्या काळात बाहेर जाऊ देतात, वगैरे गोष्टीबद्दल स्त्री नेहमी उपकृत केली जाते, पण आपल्या क्षमतेनुसार, कौशल्यानुसार नोकरी वा व्यवसाय करणे हा आपला हक्क आहे आणि तो कुणाच्या कृपेवर नव्हे, तर व्यक्ती म्हणून तो बजावण्याचा आपला अधिकार आहे अशी भूमिका ताठ मानेने घेणाऱ्या स्त्रिया फार कमी आहेत.